codewoord TIA

Mzungu’s (blanken) gebruiken een codewoord onderling: TIA. Het staat voor This Is Africa. Je gebruikt het om je frustratie of verbazing over Afrikaans gedrag en situaties te uiten. Bijvoorbeeld over de opgepropte minibusjes (en er kan nog meer bij), het arrogante gedrag van hooggeplaatsten, het korte termijn denken of de vele communicatiemisverstanden. ‘TIA’ is een begrip dat ik wel dagelijks kan gebruiken.

Vooral in gesprek met hoogopgeleide Zambiaanse vrouwen kom ik meer te weten over de schaduwkanten van de Zambiaanse samenleving. De een geeft aan dat communicatieproblemen de grootste uitdaging zijn van het land. Er zijn wel 72 talen. Zambianen begrijpen elkaar vaak niet, ook omdat bewoners het Engels of Bemba (meest gesproken taal) niet altijd goed beheersen. Een andere vrouw hekelt zich over de luiheid en het grote afhankelijkheidsgevoel van haar landgenoten. Zambianen denken niet vooruit, geven direct hun geld uit en maken geen toekomstplannen voor hun familie. Ze leunen op de giften van familie en derden en vinden hun hoop in de uitoefening van hun diepgewortelde godsdiensten. Ook hoor ik vaak de redenering dat Zambia (water)rijk genoeg is, maar men er nauwelijks in slaagt om er de vruchten van te plukken.

Een van mijn eigen TIA-ervaringen was de politiestop een paar dagen geleden. Wat was ik boos! ’s Ochtends had ik afgesproken met Fuma, een man met een eigen auto, om mij de omgeving te laten zien. Het betaald gebruik maken van een particuliere taxichauffeur is heel gewoon hier in Zambia. Maar een vrouwelijk politieagent zag mijn blanke huid en dacht … daar kan ik iets mee. We werden aangehouden, de verzekeringssticker werd van de voorruit geritst en we moesten mee naar het politiebureau. 'What is the problem?’ vroeg ik een aantal keer. ‘Je mag niet meerijden met een auto met een wit nummerbord met zwarte cijfers, dat weet je’ zei de agente ferm en zette haar woorden kracht bij door te zeggen ‘You know, I am a police-officer’ en ‘When you are a christian, than you know that you are wrong’. Ik werd witheet van woede maar wist ook dat ik mijn boosheid wat moest temperen. Het zou alleen maar tegen me werken.

Maar op het politiebureau zette ik rustig en bedaard mijn troefkaart in. Een troefkaart als oplossing voor moeilijke-situaties-in-moeilijke-landen. Het werkt vaak goed, maar je moet het wel gepast inzetten. In deze situatie leidde het tot een ommekeer. We kwamen weg met het betalen van een aanzienlijk lager geldbedrag. Nog belachelijk, maar OK. Toen we die middag nogmaals langs het politiebureau gingen en haar kort spraken, zag ik enige onzekerheid en angst in haar ogen. Hopelijk heeft ze spijt van haar corrupte gedrag.