Van de hel in de hemel

De herinneringen aan een aangrijpend gesprek komen snel weer boven als ik de foto van Vannakvuth M. in mijn handen houd. Zijn openheid, zijn familieverhalen, maar vooral zijn ervaringen in Cambodjaanse ziekenhuizen staan mij nog steeds bij. M. is een 29-jarige longpatiënt en voor zijn leven grotendeels afhankelijk van medische zorg. Al zijn we even oud, onze levensloop is onvergelijkbaar. M. bracht zijn jeugd in oorlogsjaren door. De verschrikkingen daarvan zijn nog lang niet vergeten.

M.'s moeder was niet opgewassen tegen het leed, de onmacht en de honger tijdens het Khmer-regime en pleegde zelfmoord. Zijn vader leeft nog. Met gebogen hoofd mompelt hij dat hij zich niet precies kan herinneren hoeveel andere familieleden hij in de oorlog heeft verloren. Van zijn gezicht is een teken van blijdschap is af te lezen wanneer ik hem complimenteer met zijn Engelse uitspraak. M. is zichtbaar trots: ‘Ik ben blij dat ik na al die jaren weer iets kan lezen. Jarenlang zijn we dom gehouden. Ongeletterdheid was het hoogste goed in ons land. Drie jaar geleden heb ik een Engels leerboek gekocht. Het inspireert me iets te kunnen leren’.

De oogopslag en gezichtsuitdrukking van M. zijn dubbel. Blijdschap en droevenis wisselen elkaar af, maar een algehele ongelukkige indruk domineert. Voor mij zit een ernstig zieke man die vandaag al zijn energie lijkt te willen geven om zijn verhaal aan mij te vertellen. Behalve de oorlog, zijn ook M. ervaringen in de gezondheidszorg sprekend. Vanuit zijn woonplaats Phnom Penh is hij met steun van familie overgebracht naar het ziekenhuis in Kratie. ‘Een zegen,’ noemt M. zijn verblijf hier. ‘Ik heb enorm geluk dat ik in Kratie kan worden behandeld en kan aansterken. De artsen zijn aardig en het is hier schoon. Dat was wel anders in het staatsziekenhuis in Phnom Penh’.

Nieuwsgierig vraag ik naar zijn ervaringen in de hoofdstad. ‘Mijn kamer en bed waren vies. Het stonk er permanent. De artsen werkten alleen voor geld, en behandelden mij en andere patiënten slecht. Ik hield het daar gewoon niet uit.’

Veel is afhankelijk van het management van het ziekenhuis, is M.’s stellige overtuiging. Kratie is het overduidelijke bewijs dat een bepaalde aansturing en beloningssysteem een gunstige uitwerking kunnen hebben op de motivatie en betrokkenheid van artsen. ‘Hier ontvangen artsen maandelijks een bonus wanneer ze zich goed gedragen en patienten goede zorg verlenen,’ licht M. toe. ‘De effecten zie ik als patiënt duidelijk terug. Ondanks mijn ziekte is het prettig om hier te verblijven. Dit zouden ze in meer ziekenhuizen moeten doen.’

M. beseft dat hij een van de weinigen is die zich dit kan permitteren. Zijn vader bracht hem hierheen en verzorgt hem. De dobberende zoetwater dolfijnen in de brede Mekongrivier bij Kratie zijn tekenend voor het relatief vredige en goed leven in deze provinciestad.