Vertrouwen geschaad

De sporen van het Khmer Rouge regime zijn in Cambodja nog lang niet uitgewist. De effecten van de wrede burgeroorlog werken onverstoorbaar door op verschillende niveau’s van de samenleving. Wantrouwen is daarbij het sleutelwoord. Niet zo vreemd voor een land als Cambodja. Zowel gebeurtenissen uit het verleden, als huidige praktijken, verklaren een hoop. Een land waar het volk zijn eigen ouders en kinderen heeft omgebracht. Een maatschappij waar het, ook na de oorlog, nog steeds onduidelijk is wie er voor je staat: vriend of vijand. En een regering die ondanks herhaaldelijke toezeggingen en mooie woorden, in werkelijkheid nog maar weinig goeds voor het welzijn en de gezondheid van haar mensen heeft gedaan. De Cambodjaan heeft geen vertrouwen in zijn buurman en al helemaal niet in de geboden zorg in de staatsziekenhuizen.

De woorden van dr. Kiv zijn in dit verband illustratief: ‘Vertrouw niet iedereen, vertrouw alleen de werkelijkheid’. Als directeur van het Cambodjaanse Rode Kruis in de provincie Kratie en afgevaardigde van het Ministerie van Gezondheidszorg, manoeuvreert hij tussen de corrupte praktijken van zijn collega’s. Jarenlange ervaringen hebben hem een duidelijke visie op de situatie gegeven. Hij haalt de behoeftetheorie van Maslow aan om een verklaring te geven voor de problemen waar zijn land mee te kampen heeft. Het is zijn stellige overtuiging dat het afnemen van basale behoeften tot een maatschappelijke onbalans leidt, met desastreuze gevolgen. ‘Een situatie waarin rijken de eerste levensbehoeften van armen afnemen, is fataal voor een land. Het schaadt het vertrouwen onherstelbaar,’ verklaart S., ‘ik hoef je niet uit te leggen dat dit de dagelijkse praktijk van Cambodja is’. Hij heeft voorbeelden te over van personen op hoge posities die hun macht gebruiken om bezittingen van anderen in te nemen.

Ook de Nederlandse ontwikkelingsarts T. de R. ergert zich in de zuidelijke provinciestad Kampot merkbaar aan het corrupte en onrechtmatige gedrag van sociaal hooggeplaatste functionarissen. In het plaatselijke staatsziekenhuis, waar hij als chirurg werkzaam is, tracht hij de beroepshouding en –vaardigheden van zijn collega-artsen te veranderen. ‘Artsen hebben hun waardigheid in dit land verloren,’ benadrukt hij, ‘Vooral in de staatsziekenhuizen. Dit is kenmerkend voor Cambodja. Patiënten hebben geen vertrouwen meer in de medische stand.’ Een groot aantal factoren voeden dit breed verspreide wantrouwen in de ogen van De R. Een opsomming volgt: het algemene, onderlinge wantrouwen van de bevolking, het corrupte gedrag en de laaghartige bejegening van artsen richting patiënten en het regelmatig voorkomen van medische missers als gevolg van onder meer een beperkte opleiding.

‘Een belangrijke uitdaging voor de toekomst van de Cambodjaanse gezondheidszorg ligt in het herwinnen van de waardigheid van artsen,’ benadrukt de doorgewinterde ontwikkelingsarts. Het ontbreekt hem niet aan concrete ideeën om dit te bereiken. Bij voorkeur zou hij snel willen starten met een speciaal opleidingsprogramma in het ziekenhuis om zo de medische kennis en vaardigheden van enkele gemotiveerde artsen op een voldoende hoog niveau te brengen. Een project van een lange adem waarin de als eerste opgeleide artsen vervolgens hun collega’s weer bijspijkeren. De uitvoerbaarheid van dit programma wil De R. laten afhangen van de investeringsbereidheid van de Cambodjaanse Minister van Gezondheidszorg. Met een vasthoudende opstelling is hij van plan om de Minister, die over enkele dagen Kampot zal bezoeken, onder druk te zetten. De regering zal het project volmondig moeten ondersteunen, anders ziet De R. weinig heil in het uiteindelijke resultaat. Ook de artsen zelf zullen hun bereidheid tot inzet moeten tonen door voor enkele financiële posten van het project zelf het benodigde geld te verzamelen. De Cambodjaanse directeur van het staatsziekenhuis, die met een Aziatische gereserveerdheid het gesprek op zekere afstand heeft gevolgd, grijnst. De gedrevenheid en de gedurfde aanpak van De R. werken bij hem op zijn lachspieren. Hij moet het allemaal nog maar zien …